فهرست مطالب
آزاده تبازاده کیست؟
آزاده تبازاده، ژئوفیزیکدان و نویسنده ایرانی‌ست که به دلیل تحقیقاتش در علوم جوی شناخته شده است. نتایج تحقیقات او، درک ما را از واکنش‌هایی که بر تخریب لایه اوزون اثر می‌گذارد، بهبود بخشیده و تأثیر فعالیتهای انسان‌ها را بر جو برجسته کرده است.
کودکی، جوانی و تحصیلات آزاده تبازاده
تبازاده در تهران بزرگ شده است. نام پدرش مجتبی و مادرش آذر است. پدرش مهندس عمران بود. آزاده در تعطیلات نوروز سال 1973، زمانی‌که 8 ساله بود، از عمویش که دانشجوی زمین‌شناسی بود، یک مجموعه شیمی هدیه گرفت که شامل یک روپوش سفید آزمایشگاهی، عینک و سولفات مس برای ساخت کریستال بود.
او همچنین خاطرات ماری کوری را دریافت کرد که برای اولین بار به او نشان داد که زنان می‌توانند دانشمندان موفقی باشند. او از این هدایا به عنوان لحظات کلیدی در توسعه اشتیاق خود به علم یاد می‌کند. تبازاده در این باره می‌گوید: «این هدیه واقعاً به من نشان داد که علم هیجان‌انگیز است و دانشمند بودن کاری‌ست که من می‌توانم برای همیشه آن را انجام دهم.»
زمانی که تبازاده 14 ساله بود، آیت الله خمینی حکومت محمدرضاشاه پهلوی را در ایران سرنگون و قوانین شریعت را در سال 1979 بنا کرد. سه سال بعد و با شروع جنگ ایران و عراق بود که والدین او تصمیم گرفتند آزاده 17 ساله را به همراه برادرش افشین برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بفرستند. آن‌ها 44000 دلار پول به قاچاقچی دادند و آزاده و برادرش تنها با دو چمدان کوچک راهی کراچی، لندن، مادرید، و در نهایت شهر لس‌آنجلس در کالیفرنیا شدند. پدر و مادر و خواهر کوچکتر آزاده در ایران ماندند.
تبازاده پس از ورود به آمریکا با دوست مادرش در مانتین ویو زندگی می‌کرد و زبان انگلیسی می‌آموخت. سپس برای تحصیل به دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس وارد شد و موفق شد در رشته شیمی مدارک لیسانس و فوق لیسانس کسب کند.
دکترای آزاده تبازاده
تبازاده به همین مقدار اکتفا نکرد و توانست در سال 1994 در دانشگاه UCLA شروع به تحصیل در رشته شیمی فیزیک در مقطع دکترا کرد. بخشی از کار او با هدف تحقیق در میزان سهم فوران‌های آتشفشانی در سطوح کلر در استراتوسفر(لایه‌ی دومِ جو زمین) بود. او متوجه شد که این کلر قبل از رسیدن به استراتوسفر رسوب می‌کند، به این معنی که فعالیتهای انسانی هنوز هم عامل اصلی کلر در جو فوقانی است. نتایج تحقیقات او به 20 سال بحث پیرامون این موضوع خاتمه داد و زمینه‌ساز اقدامات ارزشمندی مانند پروتکل مونترال در کاهش انتشار کلر شد.
در واقع به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که در حالیکه منتقدان به رویدادهای طبیعی مانند فوران‌های آتشفشانی به عنوان علت تخریب لایه ازون اشاره می‌کردند، تبازاده ثابت کرد که کلر آتشفشانی در بارندگی حل می‌شود، بدون اینکه به لایه ازون استراتوسفر برسد. او نشان داد که کلروفلوئوروکربن‌ها توانایی لایه اوزون برای فیلتر کردن اشعه‌های فرابنفش خورشید را تضعیف می‌کنند.
آزاده تبازاده همچنین در طول تحصیل در مقطع دکترا به درک این موضوع کمک کرد که چرا جو قطب جنوب بیش از قطب شمال تحت تأثیر تخریب لایه ازون قرار گرفته است. او نشان داد که دمای سردتر استراتوسفر قطب جنوب اجازه می‌دهد تا واکنش‌های خاصی رخ دهد که منجر به از بین رفتن ازون می‌شود. این مورد در دمای گرم‌تر استراتوسفر قطب شمال صادق نبود. این امر او را به این نتیجه رساند که افزایش دمای سطح زمین و در نتیجه کاهش دمای استراتوسفر می‌تواند منجر به تخریب بیشتر لایه ازون شود. همین قضیه او را به یکی از اولین دانشمندانی تبدیل کرد که بین تخریب لایه ازون و گرم شدن زمین ارتباط برقرار کرد. این اکتشاف ادعاهایی مبنی بر اینکه انسان‌ها تنها تأثیر ناچیزی بر گرمایش جهانی داشته اند را از بین برد.
شغل حرفه‌ای آزاده تبازاده
تبازاده پس از اتمام تحصیلات دکترای خود، در مرکز تحقیقات ایمز ناسا مشغول به کار شد. او به تحقیقاتش بر روی ابرهای استراتوسفر قطبی و نقش آن‌ها در شیمی استراتوسفر ادامه داد. بررسی‌های او نشان داد که نیترات‌زدایی در استراتوسفر عامل مهمی در از بین رفتن ازون است. او همچنین به درک تشکیل یخ و حذف اسید نیتریک در تروپوسفر فوقانی کمک‌های زیادی کرد.
تبازاده به عنوان نویسنده!
نجمیه، خواهر کوچکتر آزاده (افشان)، مادرش آذر و برادرش افشین(جهان)
در سال 2004 تبازاده ناسا را ترک کرد تا به عنوان استاد مدعو در دانشگاه استنفورد مشغول به کار شود. در استنفورد او بر روی تأثیرات جوی احتمالی استفاده از هیدروژن به جای سوخت‌های فسیلی به عنوان منبع انرژی کار می‌کرد. او در سال 2011، شغل خود را در دانشگاه استنفورد برای نوشتن کتابش رها کرد. او شروع به یادآوری خاطرات خود کرد، با والدین و دوستانش مصاحبه کرد تا بتواند وقایع منجر به رفتنش از ایران را بازسازی کند.
آزاده در این باره می‌گوید: «من نه تنها تاریخ خودم، بلکه تاریخ ایران را دوباره کشف کردم.”
و حاصل تلاش او کتابی شد بنام “کارآگاه آسمان”. این کتاب یادآور سرگذشت تبازاده است. او در کارآگاه آسمان از زندگی در ایران و گذشته‌اش می‌گوید، از دوستی‌اش با نجمیه دختر خدمتکار خانه که جنگ و انقلاب مسیر زندگی آن‌ها را از هم جدا می‌کند.
تبازاده که اکنون 56 سال دارد و دارای سه فرزند است در کتابش از علاقه‌اش به علم می‌گوید: علم موضوعی بود که کودکی من را مجذوب خود کرده بود و در تعجب بودم که چرا آسمان آبی به نظر می‌رسد.
این کتاب برنده جوایز معتبر داستان‌نویسی شده و توسط نشریه Kirkus Reviews به عنوان یکی از بهترین کتاب‌های سال ۲۰۱۵ معرفی شده است.
لیندا جوی مایرز، رئیس انجمن ملی خاطرات‌نویسان، که مربی طبازاده هنگام نوشتن The Sky Detective بود، می‌گوید: «این کتاب دنیای متفاوتی است. آزاده در طول تاریخ زندگی کرده است. شما از طریق این داستان شخصی چیزهای زیادی یاد می‌گیرید. آنچه من همیشه در مورد خاطرات می‌گویم این است که ما را به داخل حقیقت، خانه و خانواده می‌برد. این فقط مربوط به وقایع و حقایق نیست، بلکه در مورد آن اتفاقاتی است که در قلب و ذهن مردمِ آن زمان رخ داده.
افتخارات
- یافته های تبازاده تحسین ملی به همراه داشت و در سال 1996 منجر به ممنوعیت تولید کلروفلئوروکربن در فدرال شد.
- کاخ سفید، اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا و انجمن هواشناسی آمریکا جوایز معتبری را به او اعطا کردند.
- ناسا بخش عمده‌ای از شهریه دکتری او را پرداخت، سپس او را استخدام کرد و به او مدال داد.
- Popular Science او را یکی از 10 دانشمند برجسته در سال 2002 معرفی کرد.
- در سال 2005، مجله تایمز آزاده تبازاده را به دلیل بینش پیشگامانه‌اش در مورد تخریب لایه ازون، “ستاره ناسا” نامید.
از دیگر زنان موفق فارسی زبان در دنیا می‌توان به نسرین سراجی، ماریا خرسند، بهناز فرهی، شکردخت جعفری اشاره کرد.
