نسرین سراجی از پزشکی تا معماری!

اگر قرار به انتخاب بین این دو رشته باشد شما پزشکی را انتخاب می­‌کنید یا دوست دارید معمار فوق‌العاده­‌ای شوید؟! اگر از کودکان بپرسید عموما جوابی که می­‌دهند این است که می­‌خواهند دکتر شوند، بزرگ‌ترها هم می­‌گویند نان در پزشکی است! اما نسرین سراجی دقیقا راه برعکس را انتخاب کرد. او متولد 1336 در تهران است. خانم سراجی که در سال 1353 در رشته پزشکی در دانشگاه اصفهان قبول شده بود آن را رها کرد، سراغ معماری آمد و در دانشکده انجمن معماری لندن شروع به تحصیل نمود. خودش می­‌گوید: “اگر به گذشته برگردم، باز هم معماری را انتخاب خواهم کرد.”

نابغه معماری در جهان

دنیا نسرین سراجی را که یکی از چهره های برتر فارسی زبان در دنیاست به عنوان نابغه‌ای در معماری می­‌شناسد. او بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه در سال 1362، در شرکت‌های بزرگ چندملیتی در بریتانیا شروع به کار کرد. بعد از کسب مقام اول در مسابقه طراحی مرکز موقت آمریکا در سال 1369 یا 1990 میلادی آتلیه معماری سراجی را در پاریس پایتخت فرانسه تأسیس کرد. وی همچنین در بسیاری از دانشگاه­‌های مهم دنیا مانند دانشگاه‌های پرینتسون، کلمبیا و کرنل آمریکا تدریس کرده است.

یکی از ویژگی‌های مهم نسرین سراجی مسئولیت‌پذیری او نسبت به جنبه‌های مختلف کارهای معماری‌اش است: “من فکر می­کنم هر معمار یک مسئولیتی در قبال سازه‌هایی که می‌سازد دارد. اگر شما یک ساختمان می­سازید باید یک مسئولیت روحی و انسانی نسبت به آن داشته باشید. یکی از فاکتورهایی که می‌تواند به شما کمک کند زمان است. برای گسترش مرزهای معماری باید زمان گذاشت و صبر بود.”

پروفسور سراجی دغدغه‌های محیط زیستی زیادی دارد. او بارها بر این موضوع تاکید کرده که دریاهای ما دیگر شن و سایر اقلام برای ساختن مصالح را ندارند، اما ما مدام در حال استخراج هستیم. برای حفظ محیط زیستی که حیات ما به آن وابسته است باید در روش‌های معماری و ساخت‌وساز تجدید نظر کنیم. باید سراغ جغرافیای هر منطقه برویم و از پتانسیل‌های هر منطقه و با اولویت قرار دادن الزامات محیط زیستی استفاده کنیم. هر جا که دستمان رسید سد نسازیم و ده‌ها مورد مشابه دیگر.

پروفسور نسرین سراجی با به کار‌گیری مفهوم بادگیر‌های ایرانی در آسمان‌خراش، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تجاری جهان را ساخت. این آسمان‌خراش در کشور مالزی شهر پینانگ قرار دارد. از خصوصیات دیگر سازه این مرکز خرید جهانی این است که هیچ گونه دی‌اکسیدکربنی تولید نخواهد کرد!

سراجی شدیدا روی تغییر دید معماران تاکید دارد. با توجه به اینکه ما انسان‌ها منابع محدودی داریم و سازه­‌های زیادی هم تاکنون ساخته شده است، زمان آن است که به فکر تغییر رویه ساخت‌وسازهای معماری بیفتیم. سراجی معتقد است که ما باید مرزهای معماری را تغییر دهیم و از قدرت دیدمان استفاده کنیم. قدرت دید یعنی توانایی دیدن از زوایای جدید. یادتان باشد معماری حرفه نیست، بلکه نمایش پیچیدگیِ یک نوع دید و ذهن است.

معماری از نظر نسرین سراجی

“در حال حاضر کار معمار مدیریت، کلاژ کردن و … است، اما بنده معتقدم که کار اصلی معمار و رسالت او چیز دیگری است. اما متاسفانه در غرب پایه امور بسیار قوی بسته شده است و تغییر دادن مسائل بسیار مشکل است.”

او اضافه می­کند: “از نظر من معماری کار آهسته‌ای هست، اما در جوامع امروز که شاهد سرعت زندگی ماشینی هستیم و همه چیز بسیار سریع پیش می‌رود، این اصل رعایت نمی‌­شود. در واقع ما باید مرز­های معماری را جابه جا کنیم و در جای درست خود قرار دهیم.”

نسرین سراجی معتقد است ما به سازوکار و نگاه جدیدی در معماری نیاز داریم. او می‌­گوید: “متاسفانه در همه جای دنیا هنوز داریم با سازوکار غلط به بچه‌­ها تدریس می‌­کنیم. بچه­‌ها هنوز درس­‌هایی که من در زمان تحصیل می­‌خواندم را می­‌خوانند. از نظر من در حدود 40 سال اخیر این قدر ساخته‌­ایم که در حال‌حاضر واقعا نیازی به سازه‌­ی جدید نداریم. وضع محیط زیست خراب است و ما باید به موازات آن راهی برای ساختمان­‌هایی که باید تخریب شوند پیدا کنیم.”

به عقیده نسرین سراجی “معماری به هیچ عنوان خسته‌کننده نیست مگر اینکه واقعا معماری نباشد!” به نظر او زمانی معماری کسل‌کننده می­‌شود که از منظر یک حرفه و شغل به آن نگاه شود. پروفسور سراجی معتقد است که معمارها زیاد عمر می‌کنند و علت آن را می‌توان در پرسش‌گری و کنجکاو بودن آنها جستجو کرد. آن‌ها زیاد می‌پرسند و زیاد فکر می کنند و مغز خود را فعال نگه می­‌دارند.

ویژگی‌های یک معمار واقعی از نظر نسرین سراجی

به عنوان یک معمار واقعی شما باید بتوانید به دنیای اطراف خود دیدی متفاوت داشته باشید. اما متاسفانه تعداد معمارانی که این گونه هستند بسیار کم و به تعداد انگشتان دست است. از نظر نسرین سراجی معماری تنها یک حرفه نیست. معماری می‌تواند در زمینه­‌های مختلفی مانند فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تاثیر بگذارد اما در دنیای امروز آنطور که باید تاثیرگذاری ندارد.

الهام از معماری های اصفهان

همانطور که گفتیم پروفسور سراجی در اصفهان هم زندگی کرده است. به عقیده بسیاری در آثار او می‌­توان اصفهان را درک کرد. او در این زمینه می‌­گوید:

من بخشی از عمرم را در اصفهان گذراندم در حال حاضر دقیقا نمی­دانم اصفهان چه تاثیری روی من گذاشته است! اما کسانی که کار من را می­بینند می­‌گویند بین کارهای من و اصفهان ارتباط وجود دارد. به من گفته می‌­شود نقشه­‌هایی که طراحی می­‌کنم پیچیدگی‌هایی دارد که به راحتی می­‌توان آن­ها را دید. من از آن برداشت می‌­کنم که اصفهان و معماری­اش روی من تاثیر گذاشته است. همچنین گفته می‌­شود با رنگ‌­ها بطور خاصی کار می­‌کنم و بخشی از این را در رابطه‌ام با اصفهان می‌­بینم.

در حال حاضر نسرین سراجی اسم خیابان‌­های اصفهان را به یاد ندارد اما در آن گم هم نمی­‌شود، چون ساخت و بافت اصفهان بخوبی در ذهنش حک شده است.

سراجی در رابطه با ساخت و بافت اصفهان فعلی می­‌گوید:

“در حال حاضر ما بیخودی و زیادی داریم اصفهان را آرایش می­‌کنیم. اصفهان به این­‌ها نیاز ندارد. رنگ‌های این شهر، رنگ خاکش و جغرافیایش ارزشمند و غنی ست. لازم است یک سری قوانین تدوین کنیم و بر طبق آن­ها آثار را بازسازی کنیم. اما متاسفانه در مسئله بازسازی خیلی بد عمل می‌­کنیم. ما باید به گذشته برگردیم یک سری ایده بگیریم و ایده­‌ها را برگردانیم به زمان امروز. در حال حاضر ما در حال ساخت اصفهان به شیوه‌ای قدیمی هستیم این در حالی است که باید اصفهانی که هست و خواهد بود را هم به نمایش بگذاریم.

بازسازی و نمای گذشته رو ساختن تا یه حدی درست است، بعد از آن تبدیل می‌­شود به دیزنی لند و اصفهان ذاتا نمی تواند دیزنی لند شود!”

آثار و کارهای خانم نسرین سراجی:

در اینجا لیستی از آثار قابل توجه خانم نسرین سراجی به ترتیب زمانی به همراه توضیح مختصری در مورد هر پروژه آورده شده است:

1.  برج آسمان (2008)

   برج Skyward یک آسمان خراش خیره کننده است که افق شهر را دوباره تعریف می کند. طراحی منحصر به فرد آن ترکیبی از پانل های شیشه ای براق و اشکال هندسی را در خود جای داده است که ساختاری چشمگیر ایجاد می کند. زیبایی شناسی مدرن و ویژگی های پایدار برج آن را به یک نقطه عطف نمادین تبدیل کرده است.

2. Oasis Eco-Campus (2011)

   Oasis Eco-Campus یک مجتمع آموزشی پایدار است که برای ارتقاء آگاهی و حفاظت از محیط زیست طراحی شده است. این معماری دارای سقف های سبز، پنل های خورشیدی و سیستم های جمع آوری آب باران است که بر اهمیت انرژی های تجدید پذیر و بهره وری منابع تاکید دارد. ادغام آن با چشم انداز اطراف یک محیط آموزشی آرام و هماهنگ ایجاد می کند.

3. مرکز اجتماعی (2014)

   Community Hub یک فضای چند منظوره است که به عنوان محل تجمع جامعه محلی عمل می کند. طراحی انعطاف پذیر آن امکان انجام انواع فعالیت ها از جمله کارگاه ها، نمایشگاه ها و رویدادهای اجتماعی را فراهم می کند. استفاده از مواد طبیعی و نور طبیعی فراوان، فضایی دلپذیر ایجاد می کند و حس ارتباط و اجتماع را تقویت می کند.

4. پروژه مسکن پایدار (2017)

   پروژه مسکن پایدار یک توسعه مسکونی نوآورانه است که بهره وری انرژی و پایداری زیست محیطی را در اولویت قرار می دهد. این طرح شامل تکنیک های خورشیدی غیرفعال، مصالح ساختمانی سبز و عایق کارآمد برای کاهش مصرف انرژی است. هدف این پروژه ایجاد خانه های راحت و سازگار با محیط زیست است که به آینده ای سبزتر کمک می کند.

5.  پروژه بازآفرینی شهری  (2020)

   پروژه بازآفرینی شهری با هدف احیای یک منطقه شهری مورد غفلت از طریق تبدیل آن به یک جامعه پویا و پایدار است. این پروژه شامل ساختمان‌های با کاربری مختلط، فضاهای عمومی و زیرساخت‌های مناسب برای عابر پیاده است. از طریق طراحی متفکرانه و مشارکت جامعه، این پروژه به دنبال بهبود کیفیت زندگی ساکنان و تحریک رشد اقتصادی است.

افتخارات و تمایزات پروفسور نسرین سراجی:

• 2017 عضو منتخب موسسه سلطنتی معماران بریتانیا (FRIBA)
•  نشان افسر هنر و ادبیات (OAL) که توسط وزیر فرهنگ فرانسه اعطا شد
• 2016 افسر نشان ملی شایستگی (ONM)، اعطا شده توسط رئیس جمهور جمهوری فرانسه
• 2011 شوالیه لژیون افتخار که توسط رئیس جمهور فرانسه اعطا شد
• 2008 شوالیه نشان ملی شایستگی (ONM)، که توسط رئیس جمهور جمهوری فرانسه مدال نقره اعطا شد، برای برتری در آموزش، توسط آکادمی معماری فرانسه اعطا شد.
• 2006 شوالیه نشان هنر و ادبیات (OAL) که توسط وزیر فرهنگ فرانسه اعطا شد
• 2005 معلم برجسته، دانشگاه کرنل، ایتاکا، نیویورک

انتصابات دانشگاهی خانم نسرین سراجی‌:

• 2021 – دانشگاه کالج دوبلین، ایرلند، استاد طراحی معماری
• 2018–2021 دانشگاه هنگ کنگ، هنگ کنگ ، استاد گروه معماری
• 2016–2018 دانشگاه هنگ کنگ، هنگ کنگ ، استاد و رئیس گروه معماری
• 2014–2015 دانشگاه هنگ کنگ، هنگ کنگ ، استاد مدعو صدمین سالگرد
• 2006–2016 مدرسه ملی معماری پاریس-مالاکوا، پاریس ، رئیس / مدیر
• 2006–2012 Akademie der Bildenden Künste، وین ، استاد و رئیس موسسه هنر و معماری
• 2001-2005 دانشگاه کرنل، کالج معماری و هنر و برنامه ریزی، ایتاکا، نیویورک ، استاد و رئیس گروه معماری
• 1996-2001 دانشگاه پرینستون، دانشکده معماری، پرینستون، نیوجرسی ، استاد مدعو
• 1996–2001 Akademie der Bildenden Künste، وین ، استاد و مدیر موسسه هنر و معماری
• 1999 دانشگاه کلمبیا، دانشکده تحصیلات تکمیلی معماری، برنامه ریزی و حفاظت ، دانشیار، برنامه نیویورک-پاریس
• 1993-1998 دانشکده معماری انجمن معماری، لندن ، کارشناس ارشد واحد دیپلم
• 1995 مدرسه ویژه معماری، پاریس ، استاد مدعو
• 1994 دانشگاه کلمبیا، دانشکده تحصیلات تکمیلی معماری، برنامه ریزی و حفاظت، نیویورک ، دانشیار
• 1994 دانشگاه تولان، دانشکده معماری، نیواورلئان، لوئیزیانا ، استاد مدعو
• 1993 دانشگاه کلمبیا، دانشکده تحصیلات تکمیلی معماری، برنامه ریزی، و حفاظت، نیویورک ، استاد مدعو، برنامه پاریس/نیویورک
• 1988-1991 دانشگاه تورنتو، دانشکده معماری، منظر و طراحی ، استاد مدعو، برنامه تحصیل در خارج از کشور پاریس

نسرین سراجی در مورد معماری ایرانی چه می‌گوید؟

نسرین سراجی به کمبود اعتمادبه‌نفس در معماری‌های ایرانی فعلی اشاره کرده است. به عقیده او ایران در این حوزه دارای پتانسیل زیادی است اما متاسفانه جریان معماری در ایران به سوی اشتباهی رفته است. معماری‌هایی که کپی می‌شوند و ایده 85 تا 90 درصد کارها به اروپا برمی­‌گردد. او معتقد است ما نباید راه سایر انسان­‌ها را برویم. برای موفقیت باید راه جدید بسازیم و به خودمان جرات اشتباه کردن بدهیم.

سراجی در کنار فعالیت­‌هایش در دانشگاه‌­های زیادی در کشورهای وین- اتریش، ایالات متحده آمریکا و فرانسه تدریس کرده است. پیشنهاد او برای جوانان این است که راه خودشان را پیدا کنند.

او در این زمینه می­‌گوید: “از نظر من هر کسی باید راه خودش را پیدا کند. اگر بخواهم در مورد خودم بگویم، من هیچ وقت از چیزی نترسیده‌ام. کارهایی که برایم جالب بوده را همواره قبول کرده‌­ام. کارهایی که برایم جالب بوده و حس کردم برایم سوال ایجاد می­‌کند با اینکه ممکن بود پولی در بر نداشته باشد. در دانشگاه­‌ها همیشه رابطه نزدیکی با دانشجویانم داشتم چون خودم را جای دانشجو می‌­گذاشتم و با هم سیر و اکتشاف می‌کردیم. با اینکار دانشجو به خودش و به کاری که انجام می­‌دهد اعتماد می‌­کند. وقتی من به کاری شک می­‌کنم باعث افزایش اعتماد به نفس دانشجویانم می­‌شوم.”

سراجی در ادامه تاکید می­‌کند که نکته مهم در معماری بحث نما نیست. سازه­ای که علت و هدف داشته باشد خودبه‌خود نمای خوبی خواهد داشت.

همانطور که گفتیم پروفسور نسرین سراجی روی دو زاویه و دید مختلف به معماری تاکید زیادی دارد. خود سراجی دو نوع دید معماری داشت معماری درس دادن(آموزشی) و معماری کاری(عملی). سراجی معتقد است داشتن دو دید مختلف باعث می­‌شود تا خودمان را نقد کنیم و به چالش بکشیم.

این تقابل نظر و چالش‌ها در هر کاری به موفقیت و رشد شما در آن زمینه کمک می‌کند. نظر شما چیست؟