شبکه تلویزیونی فارسی ۱، همیشه آشنایی که برای همیشه فراموش شد

شبکه تلویزیونی فارسی ۱ چگونه شروع شد؟

در تابستان سال هزار و سیصد و هشتاد و هشت خورشیدی، کسانی که از دیش های گیرنده استفاده می کردند، با آرم و لوگوی شبکه جدیدی مواجه شدند که «فارسی۱» نام داشت و مخاطبان را تشویق می کرد ساعتی از شبانه روز را به دیدن این شبکه اختصاص دهند. کنجکاوی ها برانگیخته شد و این شبکه ی تلویزیونی تازه، خیلی زود گوی سبقت را از انبوه رقیبان آن ور آبی اش ربود.

مزیت های نسبی شبکه فارسی۱ نسبت به دیگر شبکه های فارسی ماهواره ای کم نبود. آنها عموماً در کالیفرنیا مستقر بودند و حال و هوای عمومی شان، آمریکایی/ ایرانی بود، حال آنکه این شبکه در دبی مستقر بود و مهمترین هدفش پخش در محدوده ی خاورمیانه و جذب مخاطبان ساکن در ایران، افغانستان و تاجیکستان تعریف شده بود. شبکه های تلویزیونی فارسی، با شدت هرچه تمام متمرکز بر امور سیاسی، مباحث خبری و مبارزات و انتقادات حزبی و جناحی بودند، حال آنکه مخاطب با نگاهی به کنداکتور فارسی۱ درمی یافت، با یک تلویزیون سرگرم کننده و شاد سر و کار دارد.

مهمترین حجم پخش برنامه، به سریال هایی با محتوای درامی و رمانتیک اختصاص داشت، که مدتی بعد چند سریال پلیسی و جنایی نیز به آنها افزوده شدند. در کنار سریال، تعدادی تاک شو با اجرای سینا ولی الله و برنامه هایی با محتوای حمایت از زنان و آگاه سازی آنها از حقوق فردی و حفظ محیط زیست پخش می شد که به هیچ وجه فشارهای معمول اخبار سیاسی و برنامه های انتقادی را منعکس نمی ساخت. شبکه تلویزیونی فارسی ۱ به سرعت جای خود را در میان خانواده های ایرانی پر کرد و مخاطبان این شبکه به شکلی تصاعدی رو به افزایش گذاشت.

مخاطب های فارسی1 چه کسانی بودند؟

مخاطب، خسته از چون و چراهای سیاسی و اقتصادی، به سراغ فارسی۱ می رفت و فارغ از تشنجات سیاسی و اجتماعی به دنیایی وارد می شد که کلمه ای از درگیری های قدرت در آن گفته نمی شد. دنیای جذاب و خوش آب و رنگ این شبکه، در مدت زمان کمتر از دوسال به چنان حدی از موفقیت رسید که مدیران آن اعلام کردند که امروزه، نیمی از خانواده های ایرانی پای تلویزیون ما نشسته اند. شاید آمار اغراق آمیزی بود، با چاشنی بزرگ نمایی و خودستایی معمول رسانه ای، اما حقیقت آن بود که حالا فارسی۱ میلیونها بیننده داشت و با نگاهی ساده به جامعه ی آماری کوچکی، حتی در شهرهای دورافتاده، می شد از میزان نفوذ و محبوبیت این تلویزیون مطلع شد.

اما این شبکه تلویزیونی از کجا آمده بود؟ بدون شک چنین سرمایه‌گذاری بزرگ و گرد آوری امکانات فنی و مالی به روز، از عهده ی چند ناراضی سیاسی و تبعیدشدگان هنری ساخته نیست. دفتر اصلی شبکه در کشور امارات متحده عربی و در شهر ساحلی دبی مستقر بود و به لحاظ حقوقی فارسی۱ زیر مجموعه ی شرکت بسیار بزرگ «موبی گروپ» قرار داشت. موبی نیز تحت قرارداد با «استارت هند» بود و صاحب این ساختار عریض و طویل، کسی نبود جز «رابرت مرداک» یهودی استرالیایی ثروتمندی که در جهان ارتباطات شهرت دارد. مرداک، که کارش را از تأسیس روزنامه‌ای کوچک در استرالیا آغاز کرد، با دیدارهای منظم از ایالات متحده، شیفته آن امپراطوری نیرومند شد و به هنگام تحصیل در انگلستان با زیر و بم های جنگ سرد آشنا گشت.

مرداک، در آن دوران، به جایگاه ابرقدرتی آمریکا کاملا معتقد گشت و همین موضوع در تصمیمات مربوط به توسعه شرکتهای رسانه‌ای او تاثیر گذاشت. حالا، در آغاز هزاره سوم، مرداک شصت شبکه رادیویی و تلویزیونی دارد، که به سیزده زبان پرمخاطب جهان برنامه می سازند. دستکم یکصد روزنامه و مجله به نام اوست، از جمله فاکس نیوز، فامس، اسکای نیوز، که سیصد میلیون نفر در دنیا مخاطب رسانه ای مرداک به حساب می‌آیند. بخش مهمی از مردم دنیا، در بسیار از کشورهای مهم، جهان را آنطور می بینند که مرداک به آنها نشان می دهد و ماجراهای بزرگ را از پنجره ای تماشا می کنند که مرداک برایشان ساخته است. حالا، این سلطان بی تاج و تخت، آمده با «سعد محسنی» استرالیایی افغانی تبار، توافق کرده تا شبکه ای با این ظرفیت و اهمیت در دبی برپا کنند و به موفقیت های بسیار سریعی هم دست یافته اند. سعد محسنی، مدیر و همه کاره ی فارسی۱، متولد قندهار است و در امور داخلی افغانستان صاحب نظر و صد البته موفق شده به رابرت مرداک نامدار ثابت کند با او همسو و هم فکر است و می شود میلیونها دلار به نام سعد، سرمایه‌گذاری کرد.

شبکه فارسی 1 در چه دورانی ظاهر شد؟

فارسی۱ در دورانی ظاهر شد که سالهای پیدایش قارچ گونه شبکه های تلویزیونی بود. بیش از ده شبکه در آن سالها تاسیس شدند، معروف ترین آنها یورونیوز بود و کلمه. همه ی آنها با چنان سرعتی مخاطب جذب کردند که دولتهای ایران و افغانستان را به واکنش واداشتند. تا جایی که برخی مقامات رسمی، علت موفقیت این شبکه ها را ضعف تلویزیون ملی دانستند و عده ای دیگر خواهان جمع آوری قهرآمیز دیش های ماهواره شدند. این کار هم انجام شد، اما موافقان و مخالفان بسیار داشت و در نهایت نیمه کاره رها شد و گیرنده های ماهواره همچنان به ترک تازی ادامه دادند. مبارزه با فارسی۱ آغاز شده بود. مراجع اداری به مدارس نامه فرستادند تا خطرات دیدن برنامه‌های این شبکه را به نوجوانان گوشزد کنند. چند پوستر با محتوای مقابله با فارسی۱ تهیه و به در و دیوار دبیرستان ها چسبانده شد. حتی صدا و سیما به تحرک افتاد و سریال هایی خوش آب و رنگ تر از گذشته تولید کرد و کوشید مخاطبانش را یا بهتر بگوییم بازمانده ی مخاطبانش را با هر ترفندی نگه دارد. ارگان رسمی و سطح بالایی چون مجمع تشخیص مصلحت نظام هم موضوع را در کمیسیون تخصصی امنیت بررسی کرد و در نهایت دلیل رشد مخاطبان فارسی۱ را ضعف برنامه سازی رسانه ی ملی دانست. حتی قضات دادگستری و بسیاری اعضای جامعه ی وکلا، در مصاحبه های رسمی محتوای این شبکه را مضر برای خانواده ها و یکی از عوامل طلاقهای سالهای اخیر اعلام نمودند. اما با این همه، شبکه مخاطبان خود را راضی نگه داشته و با افزودن برنامه های آشپزی و اپرا وینفری تنوع بیشتری به بینندگانش عرضه می کرد.

شبکه تلویزیونی فارسی ۱ چرا به پایان راه رسید؟ 

فارسی۱ پس از هفت سال فعالیت، ناگهان در سال 1395 اعلام نمود، به دلیل مشکلات مالی، از ادامه ی فعالیت ناتوان است و به زودی منحل خواهد شد. این خبر عجیب، واقعاً عملی شد و سینا ولی الله مدیر میانی و مجری شبکه در یکی از شوهای تلویزیونی اش رسماً پایان کار فارسی۱ را به مخاطبان خبر داد و گفت این آخرین برنامه ای است که تحت لوگوی شبکه می بینند. تمام، فارسی۱ به آخر کار رسید.

دلایل متعددی برای این پایان ذکر شده است، از جمله روی کار آمدن دولت های ملی گرا در جهان، مانند دولتهای جدید آمریکا و فرانسه که متعهد و معتقد به ایجاد رفاه داخلی هستند و بودجه ی فعالیت های برون مرزی را به شدت کاهش داده اند. دیگر اینکه، شبکه های اجتماعی، با رشد ناگهانی خود، تلویزیون ها را به چالش کشیده و آنان را تا حد مرگ تضعیف نموده اند و بعضی دلایل حقوقی دیگر. یک آفت آشکار و رایج هم در این شبکه ها متداول شده بود که به ضعف اخلاقی بعضی از کارکنان و حتی مجریان مشهور آنان برمی گشت. هر از چند گاه، یکی از چهره های مهم این شبکه ها، با رسوایی اخلاقی یا مالی مواجه و اخراج یا مستعفی می شد. برای سازمانهای کوچک و جوانی چون یک شبکه ی تلوزیونی، که در طبقه ی بیستم فلان برج تجاری مستقر شده، از دست رفتن یک چهره ی آشنا و مخاطب جذب کن، به منزله ی فروریختن یکی از ستون های تشکیل دهنده است و معمولا نیروی جایگزینی برای آن وجود ندارد. سرمایه های محدود و شکننده مادی و معنوی این شبکه ها، به سرعت فروپاشید و نابود شد و با همان سرعت که ظاهر شده بودند، ناپدید شد و به فراموشی رفتند.

شبکه فارسی1 چه بود؟

اما فارسی۱ چه بود؟ روش کارش چطور بود که ناگهان چند میلیون مخاطب یافت و آن همه منتقد و دشمن سرسخت برای خودش تراشید؟ با نگاهی به محتوای برنامه های پخش شده از سوی فارسی۱، می توان به سلیقه و اهداف مدیران و موسسان آن شبکه پی برد. محور اصلی و رکن ثابت شبکه، سریال بود. سریال هایی که اغلب بی نام و نشان بودند و جزو تولیدات معروف جهانی به حساب نمی آمدند. گروهی از آنها کره ای بودند. اینها مخاطب ایرانی را دچار حس نوستالژی کرده و به سوی خود می کشاندند. بسیاری از ایرانیان طعم شیرین سریال هایی چون اوشین را هنوز به یاد دارند و به تولیدات آسیای شرقی روی خوش نشان می دهند.گروه دیگری نیز تولیدات کشور ترکیه و کلمبیا بودند. این سریال ها، به شکل پیمانکاری توسط بخش خصوصی دوبله می شد و در اختیار شبکه قرار می گرفت. اما چه دوبله ای؟!! برای مردم ایران، چه آنان که در خاک وطن زندگی می کنند و چه آنها که به جهان غرب مهاجرت کرده اند، دوبله ی فیلم خارجی، یک هنر بسیار تخصصی و قابل احترام است. هنوز فیلمهای کلاسیک که در دهه‌ی شصت و هفتاد میلادی توسط استودیوهای بزرگ تهران دوبله شده اند، شاخص ترین آثار سینما به حساب می آیند. به اعتبار دوبله ای که توسط استادان بزرگ این فن، بر آنها قرار گرفته.دوبله ی فیلم، علاوه بر ارزش های فنی و هنری، احترامی است که به زبان فارسی نهاده شده و بزرگانی چون پل نیومن، رابرت دنیرو و جودی فاستر، به اعتبار دوبله های عالی تا مرز همذات پنداری هموطن بودن، برای مخاطب ایرانی پیش رفته اند. اما در سریال های پخش شده از شبکه ی فارسی۱، دوبله ای در کار نیست، متن ترجمه شده و چند نفر زن و مرد جملات را بر روی حرکت دهان بازی گران، می گویند. نه احساسی و نه تخصصی وجود ندارد. گویی با مخاطبی در اعماق جنگلهای آفریقا مواجه هستند. این از صداپیشگان فوق متخصص شبکه.

محتوای سریال های شبکه فارسی 1

اما محتوای فیلم ها چه بوده؟ تقریبا اکثریت قریب به اتفاق سریال ها، با فرم درام و رمانس ساخته شده بودند. توسط کشورهای درجه سه در حوزه ی هنر، با حضور بازیگران گمنام و ساخته کارگردانانی از آنها گمنام تر. اما یک چیز در این فیلمها مشترک بود؛ نماها و فضاهای اشرافی، پر زرق و برق، بازیگران جوان، در پوششهای به شدت عریان، تا حدی که یک دهم این عریان نمایی در صنعت فیلم سازی اروپا و یا هالیوود دیده نمی شود. فیلمنامه های کلیشه ای و ضعیف این سریال ها، عموما بر محور شکست های عشقی و اندوه و غصه و گریه زاری بازیگر، سپس عاشق شدن او به صورت پنهانی پرداخته شده بود.

جمع بندی یک سریال مثلا چهل یا پنجاه قسمتی، مخاطب باهوش را به این نتیجه می رساند که کل محتوا و کوشش کارگردان، متمرکز بر این پیام بوده که «دنیای ما پر از خیانت و دروغ است، اما راهکار مواجه شدن با این دنیای زشت ساده است، برو روابط پنهانی داشته باش و خوش بگذران!» اصرار بیش از حد سریال ها بر این مفاهیم به قدری به افراط رسیده بود که گویی تمام هدف و علت تاسیس این شبکه و صرف آن هزینه ی هنگفت، انتقال ضدارزشها و تخریب باورهای چندهزارساله ی ملی است. در آسیب شناسی آثار تبعی فارسی۱، نکته غم انگیزتری نیز وجود دارد.

کیفیت نازل سریال ها و زیر صفر بودن اعتبار هنری فیلمها، سبب شده بود که گروه خاصی مخاطب آن باشند. بدون شک، افراد مطلع، هنرشناس و اصیل که ذائقه ی شان با آثار هنری زیبا و جذاب تنظیم شده، پای سریال های کلمبیایی و برزیلی نمی نشینند. بنابراین جمعیت نسبتاً انبوهی از مردمان کم اطلاع و کم بصیرت مخاطب مشتاق فارسی۱ شدند. جاذبه جنسی و رنگ و لعاب ظاهری سریال ها گروهی را فریفت و نقشه غیراخلاقی خطرناکی را وارد اعماق خانه هایشان کردند. هدف اصلی این سریال ها، کمرنگ کردن ارزشهایی چون خانواده، مادری، همسری و وفاداری بود و خوب هم می دانستند چطور بر ذهن های ضعیف به لحاظ فرهنگی تاثیر بگذارند. حتی شخص رابرت مرداک، گفته بود از بین رفتن تقدس مادر، به معنای فروپاشی خانواده و فرهنگ شرقی است، باید مادر را هدف قرار داد. این کار را هم کردند. بنیان خانواده هایی که آسیب پذیر بودند، لرزید، بعضاً فروپاشید و قبح بسیاری از اعمال ناشایست کاملا فروریخت.

سریال های معروف فارسی وان

در شبکه تلویزیونی فارسی وان سریال‌های متعددی (Serial farsi1 )که ساخت کشورهای مختلف بودند پخش می‌شد .از جمله این کشورها میشود به سریال‌های ساخت کشور کره ،آمریکا، ایتالیا ، ترکیه و هندوستان نام برد‌. تصویر زیر  شامل این موارد میباشد‌:

• لیست سریال های فارسی وان
• لیست سریال های معروف فارسی وان
• لیست سریال های کره ای شبکه فارسی وان
• لیست سریال های آمریکایی فارسی وان
• لیست سریال های کلمبیایی فارسی وان
• و…

از پر‌حاشیه‌ترین سریال‌های فارسی‌وان میشود به

جسور و زیبا(محصول آمریکا)، ویکتوریا (محصول کلمبیا)، سامسون (محصول کره جنوبی) ، همسر یا دردسر (محصول کره جنوبی) ،دارما و گرگ (محصول آمریکا) ، آشنایی با مادر (محصول آمریکا) ، شب به شب(محصول کره جنوبی) ، ققنوس (محصول کره جنوبی) ،فرار از زندان (محصول آمریکا) و خانه مد (محصول آمریکا) اشاره کرد‌.

سخن آخر

امروزه، شبکه فارسی۱ و بسیاری از شبکه های تلویزیونی آن سالها وجود ندارند، اما فکر و کوشش موسسان و گردانندگان آن شبکه ها هنوز زنده است. جایی در همین دنیا مشغول برنامه ریزی هستند. برای شروعی تازه و در لباسی جدید. بهتر است از رسانه های سالم و شریف که هدفی جز گسترش فرهنگ اخلاق گرا و تحکیم مناسبات شریف انسانی ندارند، حمایت کنیم. تا الگوهای رسانه ای پاک و سالم در دسترس همگان قرار گیرد و جایی برای آنان که خوراک مسموم در جهان می پراکنند، نماند.

اگر علاقه‌مند هستید درباره ما و این وبسایت بیشتر بدانید، مطلب رسالت پلتفرم فارسی1 را بخوانید.