انواع لباس محلی ایرانی

متاسفانه امروزه کمتر و کمتر از انواع لباس‌های محلی ایرانی استفاده می‌کنیم. شهرنشینی و سرعت زندگی ما را از مقوله مهمی مانند رنگ و لباس‌های سنتی غافل کرده است. معمولا برای کار از لباس‌هایی با رنگ‌های خنثی استفاده می‌کنیم تا بتوانیم آن‌ها را به راحتی ست کنیم و در زمان‌مان صرفه جویی شود. بسیاری از ما با دیدن لباس محلی یک شهر، مجذوب آن می‌شویم. پشت هر لباس محلی رنگارنگ داستانی نهفته است که نشان دهنده عقاید و فرهنگ مردم آن منطقه است. بیایید با هم به دنیای رنگ و نقش لباس‌های محلی برویم و با آن‌ها آشنا شویم.

لباس محلی بلوچی

بازار سفر به بلوچستان در چندسال اخیر تقریبا داغ شده است. مردم بلوچ لباس‌های جذابی دارند. لباس محلی زنانه بلوچی، دارای رنگ‌های مختلف است و روی آن سوزن دوزی شده. سوزن‌دوزی هنر دست زنان بلوچی‎ست و همین هنر، لباس زنانه بلوچی را به گران قیمت‌ترین لباس محلی تبدیل کرده است. برخی از افراد معتقدند که طرح‌های سوزن دوزی، از سنگ نگاره‌های تاریخی الهام گرفته شده است.

اما اجزای لباس محلی بلوچی زنانه عبارتند از:

• پاجامگ: شلوار گشاد و چین دار
• سریگ: نوعی روسری بزرگ‌تر از چارقد
• تکو: چارقد
• سربند
• دولاق: نوعی چادر
• دامن گشادی به اسمتمبو
• پیراهنی بلندکه از دو طرف چاک دارد

در دید یک فرد غیربلوچ، لباس‌های بلوچی تقریبا به یک شکل هستند اما با کمی مطالعه و بررسی به این نتیجه می‌رسیم که لباس مناطق و طایفه‌های مختلف، متفاوت است.

لباس محلی مردانه بلوچ

برخلاف لباس زنانه بلوچی که رنگارنگ است لباس مردانه آن عمدتا سفید است. اجزای لباس مردانه بلوچی عبارتند از:

• پاک(عمامه‌ای گرد که به سر می‌بندند)
• عرق چین
• پاجامگ: نوعی شلوار گشاد و چین‌دار
• چامگ: نوعی پیراهن مردانه که گشاد است
• کمربند پارچه‌ای برای شلوار
• کوش:کفش چرمی

لباس محلی کردی:

یکی از قدیمی‌ترین انواع لباس‌های محلی ایرانی، لباس کردی است. همه ما با رقص کردی که دقیقا با لباس محلی انجام می‌شود، آشنایی داریم که هر دوی این‌ها حالت نمادین دارند. برای اقوام کرد لباس کردی جایگاه ویژه‌ای دارد.

رنگ و جنس لباس‌های کردی بیانگر طبقه اجتماعی فرد است.

لباس کردی محلی زنانه

این لباس دارای 3 جز اصلی سرپوش، تن‌پوش و زیورآلات است:

• سرپوش: همان کلاه است که دو نوع دارد؛ کلاوزر و کلاوفس. کلاوفس تنها قسمت فوقانی سر را می‌پوشاند و حاشیه آن با مهره و منجوق نواردوزی شده است. کلاوزر نسبت به نوع اول تزیینات بیشتری دارد.

علاوه بر کلاه، زنان کردی لچک هم دارند که به کلاه وصل می‌شود و روی شانه ها می‌افتد.

• تن پوش که شامل:
  • کراس: پیراهنی یقه گردِ بلند و گشاد
  • سوخمه: جلیقه‌ای نیم تنه از جنس مخمل
  • سلته: نیم تنه‌ای آستین‌دار از جنس مخمل که در زمستان روی سوخمه و کراس پوشیده می‌شود.
  • کوا: قبای بلند و جلو باز مخملی با چاک‌های بلند در دو طرف
  • شووال: شلوار کردی گشاد است.
• زیورآلات: انواع سکه و مهره‌های رنگی در حاشیه لباس‌های کردی دوخته می‌شود. علاوه بر مهره‌های مختلف که جزیی از لباس هستند انواع گردنبند، کمربند، دستبند و …هم وجود دارد که زنان کردی از آن‌ها استفاده می‌کنند.

لباس محلی کردی مردانه

اگر به کردستان یا کرمانشاه بروید مردان بسیاری را با لباس محلی مشاهده می‌کنید. لباس محلی کردی مردانه شامل:

• کراس
• پاتول: شلوار گشاد با پاچه های تنگ
• بالا تنه‌ای با نام کوا
• شال کمر
• کلاش : کفش دست دوز
• سورانی: پارچه مثلثی در سراستین می‌بندند و در فصول سرد مانع نفوذ سرما می‌شود.

لباس محلی گیلان

جالب است بدانید که این لباس در جشنواره‌ای در شهر نیویورک به عنوان شادترین لباس محلی جهان، بدلیل استفاده از رنگ و الهام گرفتن از طبیعت، انتخاب شده است.

لباس زنانه محلی گیلان

این لباس متشکل است از:

• دامن‌های رنگارنگ تزئین شده با نوارهای رنگی شاد
• پیراهن ساتن در رنگ‌های مختلف
• جلیقه‌ای جلو باز که عمدتا به رنگ مشکی بوده و با سکه و نوار تزئین شده است.
• روسری‌ای به نام مندیل که با سکه در قسمت پیشانی تزیین شده و یک روسری توری دستبافت یا لچک

توجه کنید که نوع گره زدن روسری‌ها، فاصله بین نوارها و رنگ لباس برای افراد مجرد و متاهل متفاوت است.

لباس محلی مردانه گیلکی

لباس محلی مردان گیلانی شامل:

• چوخا:کتی پشمی که روی لباس می‌پوشند
• پیراهن نخی رنگ روشن
• شلوار
• کلاه
• جلیقه‌
• کفش( چوموش )

لباس محلی مازندران

لباس محلی مازندران تا حدودی شبیه به لباس گیلانی است. در آن هم از رنگ‌های شاد و طبیعت الهام گرفته شده است.

لباس محلی زنان مازندرانی

• زنان مازندرانی به جای دامن‌های بلند پرچین گیلانی، دامن‌های کوتاهی به نام شلیته می‌پو‌شند
• شلواری تیره: که به آن تمبان می‌گویند
• نیم ساق: شلوار تنگ مخملی(رنگ‌های سبز، سفید یا قرمز)
• جومه: پیراهن تا زیر زانو
• چادرشو: پارچه‌ای مربعی که به صورت مثلثی آن را تا کرده و دور کمر می‌بندند
• چارقد: روسری گلدار
• مندل: نوعی سربند
• سراقوچ: کلاهی برای نگهداری موها.

لباس محلی مردان مازندرانی

• پیراهنی به نام جومه
• تمبان
• لباده: نوعی از تن پوش است که با شال دور کمر بسته می‌شود.
• کلاه نمدی که بیشتر در فصل زمستان استفاده می‌شود.

لباس محلی ابیانه

اگر به ابیانه بروید از دیدن آن همه رنگ لبخند به لبتان می‌آید. در ابیانه لباس محلی لباس اکثر مردم است! اما زنان و مردان ابیانه چه می‌پوشند؟

لباس محلی زنان ابیانه

این لباس زیبا شامل:

• پیراهنی یقه گرد و گشاد تا بالای زانو است با تزئینات سوزن دوزی
• شلیته: دامنی بلند و پرچین
• یل: کت بلند از جنس ترمه با تزئین
• روسری و سربند و جوراب و گیوه است.
• چادرشب ابریشمی هم یکی از جزهای اصلی لباس در ابیانه هست که خود زنان آن را می‌بافند.

نکته جالب اینست که چادر شب دختران جوان به رنگ زرد و برای زنان به رنگ قرمز است.

لباس محلی مردان ابیانه

مردان ابیانه پیراهن میپوشند علاوه بر آن:

• شلوار سیاه و گشادی که در پاچه‌هایش گلدوزی وجود دارد(نوع گلدوزی نشانه تاهل یا مجرد بودن است).
• جلیقه
• قبا
• کلاه پشمی
• گیوه
• شال روی کمر از دیگر اجزای این لباس مردانه را تشکیل می‌دهند.

لباس محلی آذری

تنوع رنگ و طرح این لباس بسیار زیاد است که آن به دلیل وجود اقوام مختلف آذری است. متاسفانه این لباس سنتی زیبا مانند بیشتر لباس‌های محلی در انظار عمومی پوشیده نمی‌شود و فقط در مراسم‌ها و رقص کاربرد دارد.

لباس محلی آذری زنانه

لباس محلی اذری زنانه از سرپوش، تن پوش و پاپوش تشکیل می‌شود.

• سرپوش زنان اذری: شامل عرقچین، روسری، شال و چارقد، چادر رنگی، روبند و معروف‌ترین آن برک(کلاهی ساده یا با پولک‌های رنگارنگ) است.
• تن پوش آن‌ها متشکل است از:
  • پیراهن یقه گردِ بلند و گشاد
  • لباس مخملی یا ابریشمی که روی کوینک پوشیده می‌شود
  • دُن(نوعی پیراهن)
  • تومان(دامن بلند)
  • شلته یا دیزلیک(دامن کوتاه)
  • جلیقه
  • یل(نوعی کت با پارچه مخمل و ترمه)
  • کت معمولی
• پاپوش‌های زنان هم انواع مختلفی مثل: جوراب، گالش(کفش بدون پاشنه)، چاروق، قوندارا(نوعی کفش چرمی) و… را شامل می‌شود.

لباس محلی آذری مردانه

اجزای لباس آذری مردانه:

• کوینک: پیراهنی سفید و بلند (مدل آن به لباس دوران قاجار شبیه است)
• یون بورک: کلاهی گرد (از پشم بز و گوسفند)
• عرقچین
• آرخالیق(کت بلند)
• گالش
• چاروق

لباس محلی لری

تفاوت رنگ و نقش در این لباس نشان دهنده تفاوت سطح اقتصادی است.

لباس محلی لری زنانه

لباس محلی زنان لر دارای اجزای زیر است:

• کِراس: پیراهنی بلند و گلدار است با برش‌هایی ساده در حاشیه.
• جلیقه‌ای مخملی و تزیین شده با سکه.
• کلنجه: نیم‌تنه‌ای مخملی و نوار دوزی شده است که روی پیراهن می‌پوشند.
• یال: کتی از جنس مخمل
• شاوال: شلواری گشاد با دورنگ
• سرون: سربندهای کاربردی در لباس زنان است که از جمله پرکاربردترین آن‌ها، تَرَه(برای روزهای معمولی) و گلوَنی(از جنس ابریشم برای جشن‌ها) هستند.

لباس محلی لری مردانه

اجزای این لباس سنتی عبارتند از:

• کلاهی نمدی و دایره‌‌‌‌‌‌ای
• پیراهن سفید
• شلواری گشاد با دمپای تنگ (اغلب تیره)
• ستره: لباسی بلند و جلو باز که با شالی روی کمر نگه داشته می‌شود
• شالی بلند اما با عرض کم
• گیوه
• چوقا : لباسی که از پشم گوسفند درست می‌شود. رنگ این لباس سفید و مشکی است و روی آن ستون‌هایی که از ساختمان‌های هخامنشی الهام گرفته شده، طراحی شده است.

لباس محلی هرمزگان

هرمزگان سرزمین لباس‌های رنگارنگ است اما بیشترین رنگ‌هایی که در لباس‌های آن کاربرد دارد، آبی، بنفش، صورتی و سبز است.

لباس محلی زنان هرمزگان

اجزای لباس زیبای هرمزی برای زنان:

• انواع مختلف پیراهن: کندوره، گون، اشکم، نشته، آستین فراخ، کلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی و ساده.

جنس پیراهن روزمره تترون است و در پیراهن مجلسی از پارچه‌های زربافت استفاده می‌شود.

• شلوار بندری در رنگ‌های متنوع که از زانو تا مچ تنگ و قسمت بالای آن گشاد است. این شلوار گران قیمت است آن هم به دلیل تزیینات زیاد روی آن.
• چادر با رنگ‌های شاد
• برقع: علاوه بر جنبه تزیینی جنبه پوشش در برابر نور خورشید هم دارد. از نوع برقع می‌توان تشخیص داد که زن مورد نظر متاهل است یا مجرد.
• روسری حریر در رنگ‌ها و طرح‌های شاد

لباس محلی مردان هرمزگان

مردان مهمان‌نواز هرمزگانی دارای لباس محلی جذابی هستند که عمدتا سفید است. اجزای این لباس:

• کندوره: نوعی پیراهن‌ بلند
• کُلاه، لُنگ، دستمال، پی جامه، کُت، قبا و گیوه

لباس محلی مردمان ترکمن

جنس این لباس‌های محلی عمدتا از ابریشم، پوست، کتان و پنبه است. نکته جالب اینجاست که ترکمن‌ها خودشان پارچه تهیه کرده و رنگ می‌زنند!

لباس محلی زنان ترکمن

• زنان ترکمن پیراهن‌های ابریشمی( به رنگ تمشک)-قیرمیز کوینک می‌پوشند که روی یقه و سرآستین آن سوزن دوزی وجود دارد.
• بالاپوش چابیت( ابریشمی یا از جنس مخمل): که روی پیراهن پوشیده می‌شود.
• کمربند ابریشمی(قوشاق): برای کوتاه کردن پیراهن در هنگام فعالیت.
• بالاق: شلواری گشاد که در قسمت دمپا تنگ و سوزن دوزی شده است.
• کلاه بوروک: کلاهی گرد و صاف (مخصوص دختران)
• توپبی: کلاهی به شکل مخروط ناقص است و بعد از اینکه دختران عروسی کردند از آن استفاده می‌کنند.
• چارقد: روسری بزرگی است که سربند با آن پوشانده می‌شود.
• چاشو: روسری مربع شکل و ابریشمی نازک
• زیورآلات طلا و نقره و حتی برنجی، بخشی مهمی از لباس محلی زنان ترکمن است که به شکل دستبند، گردنبند، انگشتر هم استفاده می‌شوند و در اشکال الهام گرفته از طبیعت و انتزاعی وجود دارند. این زیورالات همچنین در مو، پیشانی و کمربند استفاده می‌شوند.

لباس مردان ترکمن

• ردای ابریشمی بلند (دون)
• قبا به همراه پیراهنی آستین بلند(کوینک)
• شلوار ترکمن(یالاق)
• کلاه تلپک: از پوست گوسفند تهیه می‌شود
• بوروک: کلاهی سوزن دوزی‌ شده که برای زنان و مردان کاربرد دارد.
• ایدیک: چکمه‌های بلند چرمی با نوک برگردان

سخن پایانی

دنیای لباس‌های محلی ایرانی دنیای پر از فرهنگ و آداب و رسوم گذشته است، دنیایی رنگارنگ از گذشته و عقاید پیشینیان ما. امروز گذری بر این دنیای زیبا زدیم، امیدواریم از آن لذت برده باشید.