ژاله کاظمی

روز سیزدهم فروردین سال ۱۳۲۲ ، در تهران، در خانه ی یک افسر ارتش، دختری متولد شد که اسمش را زهرا گذاشتند.در آن سالهای پر محنت و تاریک جنگ جهانی دوم، که کوشش مردم معطوف بر تهیه‌ی نان و ابتدایی ترین ارزاق عمومی بود، کسی حدس نمی زد نوزاد خانواده ی کاظمی در سالهای آینده صاحب صدایی ماندگار خواهد شد و در خاطره ی یک ملت صدای خود را جاودان خواهد نمود.

پدر و مادر زهرا اختلافاتی داشتند. این ناسازگاری هنگام خروج سروان کاظمی از ارتش شدت گرفت و منجر به جدایی این زن و شوهر شد. زهرا فقط نه سال داشت و ضروری بود تحت تکفل یکی از اولیا زندگی کند. برادر ارشد او، که در شرکت نفت جنوب، در شهر آبادان مشغول به کار بود، به تهران آمد و خواهر کوچکش را با خود به آبادان برد. خانواده ی زهرا، همگی تحصیل کرده و آشنا با هنر و ادبیات جهان بودند و او علیرغم فروپاشی خانواده، شوق و ذوق خاصی نسبت به مطالعه و هنر نشان می داد. آبادان، در آن سالها، شهری بود متفاوت با سایر شهرستانهای کوچک و متوسط ایران. بندرگاهی فعال با ساحلی بین المللی که مهمترین پنجره ی تجارت خارجی ایران را در ساحل اروندرود گشوده بود. هزاران متخصص و تحصیلکرده ی رشته های مختلف در این شهر ساکن بودند و اقتصادی پویا و جامعه ای فعال را تشکیل داده بودند. زهرا از همان کودکی استعداد خود را در تئاترهای مدرسه نشان داد. کتاب زیاد می خواند، مجله ها را زیر و رو می کرد و همراه با برادرش به سینماهای شهر می رفت. او را به رادیوی محلی دعوت کردند و در اجرای نمایش های رادیویی فعال شد. سعی کرد فنون گویندگی و آواز را بیاموزد و آنچنان در این راه پیشرفت کرد که در هجده سالگی تجربه و مهارت قابل توجهی داشت. برادر دیگرش، هوشنگ کاظمی دوبلور بود و همزمان با پایان تحصیلات متوسطه، زهرا را برای دادن آزمون صدا، به یکی از استدیوهای تهران برد. نتیجه ی آزمون، حیرت و تحسین همگان را برانگیخت و اعلام نمودند او می تواند وارد دنیای دوبله شود. زهرا کاظمی نام هنری «ژاله کاظمی» را برگزید و برای آموختن فن دوبله راهی ایتالیا شد.

پایتخت ایتالیا رم ، در آن سالها به مرکز دوبله ی فیلم برای سینماهای ایران تبدیل شده بود. ژاله، با معرفی نامه ی معتبری که از ایران همراه داشت، وارد گروه دوبلاژ فارسی شد و بخت آن را پیدا کرد که نزد بزرگان این فن شاگردی کند. در آن ایام، دوبلورهای صاحب نامی چون نصرت کریمی، منوچهر زمانی و حسین سرشار در رم اقامت داشتند و فیلم های برجسته ی جهان را به فارسی دوبله می کردند. ژاله، در کنار این استادان نقش های کوچکی پذیرفت و با اثبات توانایی های ذاتی اش، توانست نقش های مهمتری را عهده دار گردد. این دوره ی آموزشی موقعیت او را چنان تثبیت کرد که چمدانش را بست و رسماً با عنوان یک دوبلور حرفه ای راهی وطن گردید.

در دهه ی چهل

استودیوهای بزرگی در زمینه ی دوبله فعال شده بودند. این فن، چنان پیشرفت کرده بود که این عصر را در تاریخ هنر ایران، «عصر طلایی دوبله» نام گذاری کرده اند. فیلم های روز دنیا به محض اکران در سینماهای نیویورک، پاریس و لندن، به ایران می رسید و توسط استادانی متبحر به فارسی برمی گشت. ژاله که تنها بیست سال داشت، با شوقی تمام در این زمینه فعالیت می کرد و همزمان در دانشگاه ملی ایران، در رشته ی علوم سیاسی تحصیل می نمود. در آن سالها یک فیلم کلاسیک، با نام «آوای برنادت» توسط یکی از شرکتها وارد شد و دوبله ی نقش اول فیلم به ژاله واگذار گردید. نقش اول را «جنیفر جونز» ستاره ی درخشان دهه ی چهل و پنجاه میلادی بازی کرده بود و دوبله ی آن بسیار حساس و دشوار بود. جنیفر جونز، نقش یک عارفه/قدیسه ی فرانسوی را ایفا کرده بود و ضرورت داشت صدایی لطیف، معصوم و روحانی بر روی نقش قرار گیرد. بعد از آنکه فیلم آوای برنادت در سینماهای تهران و تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد، آنچنان تحسینی به سوی ژاله کاظمی سرازیر شد که می توان گفت، یک شبه تا قله ی بلند شهرت بالا رفت. هر مدیر دوبلاژی که فیلم را دیده بود، سراغ ژاله را می گرفت و همه کیفیت صدا و مهارت او را می ستودند. ژاله در بیست و چند سالگی به یکی از پرکارترین دوبلورهای ایران تبدیل شده بود. جایگاه هنری اش چنان اهمیت یافت که برای سه بازیگر فوق ستاره ی جهان،سوفیا لورن، الیزابت تیلور و اینگرید برگمن تنها از صدای او استفاده می شد و فیلم بازهای حرفه ای این سه بازیگر را با صدا و لحن ژاله کاظمی می شناختند.

همزمان با فعالیت هشت و ده ساعته در روز، به بالا بردن دانش آکادمیک خود پرداخت و با بورس تلویزیون ایران راهی آمریکا شد. ژاله، در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، ثبت نام کرد و در رشته ی تعلیم و تربیت تحصیل نمود. در آن سالها، نام پر آوازه ی او بر همه ی فیلم های تولید ایران و فیلم های وارداتی می درخشید. اما کیفیت صدا و مهارت او چنان بالا بود که همچنان تقاضاها بالاتر می رفت و همه ی فعالان عرصه ی سینما و تلویزیون خواهان آن بودند که  صدای ژاله کاظمی را به عنوان اعتبار و تضمین کیفیت به استخدام فیلم خود درآورند.

در دهه ی پنجاه خورشیدی ،ژاله، با سمت های اجرایی بالاتر در تلویزیون فعالیت می نمود. او را با عنوان تهیه کننده و مدیر اجرایی درجه اول می شناختند و حتی برای مصاحبه با چهره های به شدت گوناگون دعوت به همکاری می شد. چهره ی ژاله با عنوان مصاحبه گر و مجری بارها و بارها در تلویزیون دیده می شد. از مصاحبه با نخست وزیر تا هنرمندان و آوازه خوانان و شاعران در این طیف رنگارنگ دیده می شد. با وجود همه ی این مسئولیت ها، ژاله در کسوت مجری و مدیر اجرایی به اجرای برنامه های بسیار موفقی در تلویزیون پرداخت. برنامه ی «شما و تلویزیون» که ده سال بی وقفه به اجرا درآمد و بعد از انقلاب با نام شما و سیما تداوم پیدا کرد برجسته ترین نمونه ی این اجراها بود. همچنین برنامه هایی دیگر با نام «روزها و روزنامه ها» «ادبیات جهان» «ادبیات کلاسیک» «تازه های ادب» «مجله هنر» و «ادبیات امروز» با اجرا و مدیریت هنری ژاله کاظمی در صفحه ی تلویزیون ظاهر می گردید.

پس از وقوع انقلاب

ژاله کاظمی به عنوان یکی از برجسته ترین چهره های مدیریتی تلویزیون دچار تنگناهایی گردید و مجبور به استعفا شد. اما آن میزان تجربه و مهارت قابل حذف شدن نبود. کارگردان‌ها و مدیران دوبلاژ همچنان از وی درخواست می کردند با حضور در استدیوهای خصوصی با آنها همکاری نماید. در سال ۱۳۶۰ ، ژاله، تابعیت دوگانه ی ایرانی و آمریکایی یافت و بخشی از سال را در موطن جدیدش می گذراند. این زندگی دوگانه همچنان ادامه پیدا کرد تا آنکه پیش از تولد شصت سالگی اش علایم یک بیماری مرموز را در اندام گوارشی اش تشخیص داد. درمان بیماری سرطان او را مجبور به اقامت دائمی در آمریکا نمود و در چهاردهم فروردین ماه سال ۱۳۸۳ ، یک روز بعد از تولدش، در ویرجینیا (حومه ی واشینگتن) چشم از جهان فرو بست.

با نگاهی کلی به پرونده ی کاری ژاله کاظمی درمی یابیم که او هنرمندی تمام و کمال بوده و در طی سه دهه آنچنان فعالیت گسترده ای داشته که برای انتشار نام فیلم ها و بازیگرانی که به جای آنها حرف زده، لازم است کتاب کوچکی منتشر شود. ژاله کاظمی در کنار صداپیشگی حرفه ای، نقاشی می کشید و بعد از خروج از ایران آثارش را در بیست و هفت نمایشگاه انفرادی و جمعی به نمایش گذاشت. در اولین نمایشگاه نقاشی اش روزنامه ی واشینگتن پست چنین نوشت :«زنی که گوینده ی فیلم و مجری تلویزیونی بوده، حالا عطر و رنگ صدایش را در بوم نقاشی جاری کرده است.»

آثار :

ژاله کاظمی به جای ۱۵۰ بازیگر بزرگ جهان صحبت کرده، که اسامی برخی از آنها به این شرح است :

سوفیا لورن  / الیزابت تیلور/  کاترین دنو/  فی داناوی/  جنیفر جونز  /  جولی اندروز  /  آن مارگرت /  نیکول کیدمن  /  بریژیت باردو /  مرلین مونرو/  جیانو لولو بریجیدا/  اینگرید برگمن…

آثار ایرانی :

ایرن/  پوران /  پوری بنایی/ فروزان/  زری خوشکام / فرشته جنابی/  شورانگیز طباطبایی/  سپیده  /  آیلین ویگن  /  اکرم محمدی /  ثریا حکمت  /  کتایون ریاحی/  ژانت اوانسیان/  مهرانه مهین‌ترابی/  هما روستا/  افسانه بایگان/ شیوا خنیاگر/  پوراندخت مهیمن/  پروانه معصومی/  فریماه فرجامی محبوبه بیات/ آزیتا صالحی و . . .

ژاله کاظمی به جای ۶۱ بازیگر ایرانی صحبت کرده.

فیلم های مشهوری که صدای ژاله کاظمی در آنها نقش آفرینی نموده است:

آیوانهو / وداع با اسلحه/  کلبه عمو تم /  مجموعه شرلوک هلمز /  سنگام  /  باراباس  /  شاهزاده و گدا  /  محله چینی ها /  بوچ کیسیدی و ساندنس کید /  اتوبوسی به نام هوس /  ده فرمان /  مجموعه ی پلیسی ناوارو /   مجموعه پلیسی پوآرو /  گوژپشت نتردام /  خشم و هیاهو /  کلئوپاترا  /  گتسبی بزرگ  /   شرق بهشت  /  تابستان گرم و طولانی /مسیر سبز  /  دیگران  و . . .

بلوچ  /  فریاد زیر آب  /  بده در راه خدا  /  داش آکل  /  سریال تلویزیونی امام علی / تیغ و ابریشم  /  قیصر  /  کشتی آنجلیکا و . . .

از آخرین آثاری که صدای زیبا و ماندگار ژاله کاظمی بر آن نقش بست، فیلم «دیگران» است. این فیلم به کارگردانی آلخاندرو آمنابار ، در ژانر معمایی و وحشت ساخته شده بود و بانو ژاله کاظمی در این فیلم به جای «نیکول کیدمن» صحبت کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت.

روحش شاد و یادش گرامی باد.

منابع :

کتاب مرجع تاریخ دوبله ی ایران

مجله ی سینما

ویکی پدیا