فهرست مطالب
شاهکارهای فرهنگی و هنری، در تمامی رشته‌ها، اعم از شعر و داستان و سینما و تئاتر و موسیقی و خوشنویسی و غیره، در هر چند دهه یک بار متولد می‌شوند، یعنی در پربارترین دوره‌های حیات فکری یک ملت، در یک قرن چند اثر شاخص، چند اثر سرشار از نبوغ، آراسته به تمامی جلوه‌های کمال یک مخلوق فرهنگی متولد می‌گردند. و ضروری است برای خلق چنین آثاری نوابغی چون بتهوون، میکل آنژ، داستایوفسکی و مولانا پدید آیند و از جرقه‌های آتشین افکار و الهامات و دانش این بزرگان اثری چون موسیقی جاودانه‌ی دریاچه‌ی قو و یا غزل‌های افسون‌کننده‌ی سعدی در جهان ظاهر شود. امروز بنا داریم از یک شاهکار تحسین شده‌ی ادبیات فارسی و خالق ارجمند آن صحبت کنیم.داستان یک شهر …
«داستان یک شهر»
رمان بلندی است که «احمد محمود» آن را در چهل سالگی، دوران پختگی و ورزیدگی قلم یک نویسنده، تألیف نموده و از عجایب روزگار آنکه این رمان به مدت نیم قرن مجوز چاپ نداشته و تنها در مقطع زمانی محدودی انتشارات امیرکبیر اقدام به چاپ و توزیع گسترده‌ی آن نمود و عطش مخاطبان را با انتشار یکصدهزار جلد از این کتاب فرو نشاند. خوشبختانه طی سال‌های اخیر با بازبینی مجدد این کتاب، انتشارات معین موفق به کسب مجوز چاپ داستان یک شهر گردید و چند سالی است که این اثر ارزشمند روند عادی نشر و فروش را طی می‌کند.
داستان یک شهر، حکایت دو سال زندگی یک تبعیدی است. جوانی خوزستانی به نام عطا، که پیشتر دانشجوی دانشگاه افسری بوده و به دلیل فعالیت زیرزمینی در سازمانی چپگرا، دستگیر و از ارتش اخراج شده. او پس از طی مراحل بازجویی و زندان، به عنوان یک تبعیدی به بندرلنگه فرستاده می‌شود تا با طی دوسال اقامت (به نام خدمت سربازی) آخرین مرحله از کیفر قانونی خود را بگذراند. بندر لنگه در سال ۱۳۳۴، بندرگاهی است نیمه‌جان، متروکه و فراموش‌شده که نه اثری از رونق و شکوه گذشته دارد و نه سهمی از تجدد و تمدن نوین. تمامی شهر مجموعه‌ای است از خانه‌های قدیمی با معماری معمول سواحل خلیج فارس، کوچه‌های خاکی، بازاری تو سری خورده با دکان‌هایی که با سماجت همچنان ایستاده‌اند و در برابر تعطیلی و فراموشی مقاومت می‌کنند. تک‌و توک لنج‌های کوچک در بندرگاه بادبان برمی افرازند و کالاهای پنهان و آشکار را میان لنگه و دبی و بحرین جابجا می‌کنند. چند نخلستان پراکنده، هوای دم دار و شرجی، مردمانی اندک و چند پایگاه و پاسگاه مرزبان نظامی و انتظامی همه ی آن چیزی است که «عطا» پیرامون خود می‌بیند و محکوم شده دوسال از عمرش را در آن «آخر دنیا بگذراند»
او جوانی است تحصیلکرده، که روزگاری سرشار از آرمان‌های پرشور نجات دنیا بوده، تمام زندگی‌اش را در این قمار مبارزه‌ی سیاسی از کف داده و حالا چون ناظری بی‌طرف، همانند روحی سرگردان، در این شهر کوچک آفتابی پرسه می‌زند، با اندک دوستانش معاشرت می‌کند و در نهایت با نگاهی انتقادی وضعیت کلی آن جامعه‌ی کوچک را تحلیل و بررسی می‌کند. قلم محمود، در توصیف فضای کلی شهر و عادات و رفتارهای ساکنان، غذاهای بومی و آب و هوای متغیر ساحل دریا آنچنان نیرومند است که مخاطب را با خود به بندرلنگه در سال‌های پس از جنگ جهانی می‌برد و یک تصویر ذهنی روشن و جاندار از محیط در ذهن مخاطب جان می‌گیرد. آدم های داستان، هیچ یک تیپ و تک بعدی نیستند، هرکدام جهانی هستند قابل درک، با پیشینه‌ی متفاوت و سرگذشت و سرنوشتی مخصوص به خود. در وجود هریک، ژاندرام، سرباز، معشوقه‌ی عطا، مرد نانوا، قهوه چی، نوجوانی امرد و همه‌ی بیست و چند شخصیت اصلی داستان، روحی دمیده شده که شرارت‌ها، حسرت‌ها، آرزوها و پنهان کاری‌هایشان قابل درک و باورپذیر است. عمق و گستره‌ی روایت از هر یک از بازیگران داستان، آنچنان جاندار است که در ذهن مخاطب هوشمند جان می‌گیرند و سال‌ها زندگی می‌کنند و چنان جاگیر می‌شوند که خواننده‌ی کتاب پس از چندین سال در اعماق ناخودآگاه خود می‌پندارد روزگاری این اشخاص را می‌شناخته و در یک زندگی نیمه حقیقی/ نیمه رویا گونه، با آنان حشر و نشر داشته است.
داستان یک شهر، حکایت شکست و ناکامی است. داستان جوانی که از گروه پرشور افسران آرمان خواه، به قعر ناکجاآباد تبعید شده و آینده‌ای مبهم دم به دم به او نزدیک‌تر می‌شود. اما در تمامی ششصد صفحه، ذره‌ای زنجموره، ناله و فغان نومیدی به گوش مخاطب نمی‌رسد. هرچه انتقاد و کاستی از چشم عطا می‌بینیم و هرچه ظلم و زورگویی بر سرش می‌آید، همگی در لفافه‌ای نامرئی پیچیده شده که تلخی و یاس بر کام مخاطب نمی‌نشیند، هرچه می‌گوید سرشار از شیرینی روایتی استادانه است و نسبتی با متون فقرنگارانه و مخدوش کننده‌ی اعصاب و روان ندارد.
در پایان باید گفت که «داستان یک شهر» یکی از حرفه‌ای ترین و کامل‌ترین رمان های فارسی است که سر سوزنی از آثار برجسته‌ی ادبیات روسیه، آمریکای لاتین و اروپا کم ندارد و در پرداخت پیکره‌ی درام و شخصیت‌پردازی و ایجاد تعلیق‌ها و تغییر زمان داستان، نام اشخاص و فضاسازی محیط وقوع حوادث، در بالاترین سطح فنی و علمی داستان‌نویسی خلق شده است.
مطالعه‌ی این رمان جذاب، نه تنها لذت خواندن یک اثر ادبی شیرین را به مخاطب هدیه می‌کند، بلکه سطح بینش و ذائقه‌ی او را در شناخت یک قلم ورزیده و ذهنی زایا و توانمند افزایش خواهد داد.
بیوگرافی احمد محمود:
احمد محمود، داستان‌نویس و داستان‌نویس برجسته ایرانی بود که در سال 1931 در اهواز به دنیا آمد. او در عصری پرتلاطم سیاسی بزرگ شد و عمیقاً تحت تأثیر تحولات اجتماعی و سیاسی کشورش قرار گرفت. در اینجا اطلاعاتی درباره احمد محمود از منابع متعدد گردآوری شده است:
زندگی احمد محمود:
اوایل زندگی احمد محمود با مشارکت او در فعالیت های سیاسی مشخص شد. در دهه 1950 به حزب توده که یک سازمان کمونیستی در ایران بود پیوست. وابستگی او به حزب منجر به دستگیری، زندان و اخراج از مدرسه شد. وی پس از آزادی به خدمت سربازی رفت اما به دلیل فعالیت های سیاسی به طرز غیرمحترمی از خدمت معاف شد. محمود به دلیل پیشینه چپ‌گرای خود برای یافتن شغل با چالش‌هایی مواجه شد و سرانجام در تهران ساکن شد و در آنجا چندین شغل کار کرد تا زندگی خود را تامین کند.
آثار احمد محمود:
احمد محمود در طول زندگی حرفه ای خود 9 مجموعه داستان کوتاه، شش رمان و دو فیلمنامه نوشت. آثار او اغلب مضامین عدالت اجتماعی، ستم و مبارزه مردم عادی در ایران را مورد بررسی قرار می دهد. سبک نگارش محمود با واقع گرایی و توجه به جزئیات مشخص می شد. او از تاریخ ایران به ویژه از دهه 1950 تا اواخر دهه 1980 الهام گرفت و آثارش بازتاب فضای اجتماعی و سیاسی آن دوران بود. نوشته های او به شدت تحت تأثیر نویسندگان برجسته ایرانی مانند صادق هدایت و صادق چوبک بود.
افتخارات احمد محمود:
سهم احمد محمود در ادبیات ایران بسیار مورد توجه قرار گرفت و او در زمان حیاتش افتخارات متعددی دریافت کرد. او در سال 1376 برای رمان چشمان آبی زارا برنده جایزه معتبر مهرگان شد. جایزه مهرگان یکی از برجسته ترین جوایز ادبی ایران است. آثار محمود نیز با استقبال خوبی از سوی منتقدان و خوانندگان مواجه شد و از طرفداران وفادار او برخوردار شد.
حاشیه های سیاسی احمد محمود:
فعالیت ها و وابستگی های سیاسی احمد محمود در زندگی و نویسندگی او نقش بسزایی داشت. پیشینه چپ او و تجربیاتش از ستم سیاسی بر مضامین و روایت‌های آثارش تأثیر گذاشت. نوشته‌های محمود اغلب وضعیت موجود را به چالش می‌کشید و مسائل اجتماعی و سیاسی ایران را روشن می‌کرد. با این حال، توجه به این نکته مهم است که در حالی که آثار او دارای رنگ‌های سیاسی بودند، در درجه اول بر روی به تصویر کشیدن وضعیت انسانی و مبارزاتی که مردم عادی با آن روبرو هستند متمرکز بودند.
سریالی نیز به نام داستان یک شهر ساخته شده است .
«داستان یک شهر» مجموعه تلویزیونی به کارگردانی اصغر فرهادی، فیلمساز سرشناس ایرانی است. این یکی از آثار برجسته فرهادی است و توانایی او را در به تصویر کشیدن اقشار مختلف جامعه معاصر ایران به نمایش می گذارد. این سریال موضوعات و موضوعات اجتماعی رایج در ایران از جمله سخت‌گیری های اجتماعی، شریعت اسلامی، عشق و مرگ را بررسی می کند. احساسات پیچیده و انتخاب هایی که شخصیت ها باید در مواجهه با چالش های اجتماعی و فرهنگی انجام دهند را بررسی می کند. «داستان یک شهر» به خاطر نمایش واقع گرایانه شخصیت ها و کاوش در موضوعاتی مانند اعتیاد به مواد مخدر، فقر، آزار خانگی و به تصویر کشیدن زنان در جامعه اسلامی شهرت دارد. البته این سریال به اقتباس از داستان احمد محمود نبوده اما میتوان گفت هر دو دغدغه های اجتماعی داشته‌اند .
«با ادای نهایت احترام به نویسنده‌ی فقید ایران، احمد محمود»
